Hilak 7. Hamargarren zatia

Pabes horrekin esnatzea automatikoa izan da. Horrekin batera, txoferrak barruko argiak piztu, eta “Trinidad” oihukatu du. Ilun dago oraindik kalea; ez dira 6:30ak. Busetik jaitsi eta bici-taxi eta jende andana turisten zain. Beldurgarria. A komunera joan da bertako baten laguntzaz eta ni kanpoan zain nengoela, oinak puztuta, emakume bat gerturatu zait etxe bat eskainiz. Itxaroteko esan, eta A irten denean, harekin joatea erabaki dugu. Legala zela esan digu; nahiko berme guretzat. Pabestutako kale pare bat pasa eta atari urdineko 261an sartu gara.

Etxea aurretik atzera zeharkatu: egongela, tv gela, logela bat, sukaldea, patioa…eta patioan bertan eskailera batzuk; jaitsi eta gela bat, komuna eta guzti. Etxekoandreak 10 minutuz itxaroteko eskatu, gela prestatzen zuen bitartean, eta gu bitartean, haizearekin jolasean, “chancho” (zerri) handia esnatzen ikusi eta 8 “txantxitoak” gosaltzen eta jostatzen…Etxekoandrearekin bi gosari (gaurkoa eta biharkoa) eta gaua adostu ditugu, guztira 24 CUC. Zein ordua den ikusita, kuluxkatxo bat botatzea erabaki dugu, eta 10:30tako harekin gosaltzeko geratu.

Bi ohe dira. Ni handian geratu naiz, eta kristoren hotza pasa dut, batez ere oinetan…kristoren zirimolak entzuten ziren kanpoan, eta oiloen kantuak…kostunbrista. Lotara joan aurretik, arropa garbitzeko asmoa genuela esan diogu bertako tipari, eta arazorik ez zegoela esan digu. Berriketan ari ginela, ondoko gela okupatzen duen neska azaldu da kaletik…”no breakfast” esan eta zuzenean gelan sartu da. Zelako gaua izango zuen! Arropa garbitu eta zabaldu ostean, lotara.

Esnatu eta dutxatu; ondoren gosaldu, ondo, eta Trinidaden paseatzera. Oso herri erakargarria da. Eraikinak oso koloretsuak, baita auto zaharrak ere, turistentzat apropos prestatuta. Gure kalean bertan La Canchánchara taberna famatua topatu dugu. Sartu eta kartulinak baita herriko plano bat ere erosi ditugu. Bertan atzerritar pila ikusten hasi gara…otsailean, pentsa udaran zer izango ote den hau. Zoratzeko modukoa.

Artista eta galeria ugari ikusi ditugu herrian; Casa de la Trovan izan gara ere eta talde bat jotzen ikusi dugu. Sarreran, eguneko emanaldiekin eskuko programa eman digute. Diskoak eta DVDak begiratzen aritu gara, haien artean, “Le llamaban Trinidad” eta Alfred Hitchckocken filmak. Jendeak, bazkaltzeko eskaintzak egiten dizkigu haien jatetxe paretik igarotzean, beste tokietan bezala. Eliza aurreko plazak oso lorategi deigarria du; eta eliza barrura ere sartu garela aitortu beharra dut. Ez da beste munduko ezer; koloniala, argitsua…baina badu deigarri egiten duen elementu bat: toke makabro bat ematen dion eseritako Kristo bat.

Goian, Casa de la Trova, behean katedrala.

Elizatik irten eta eskaileretan gora, eskuin alboan dagoen taberna batetan eseri gara; ia gu bakarrik geunden…eguzkia hartzen ari zen beste neska bat kenduta. Bakarlari bat azaldu da baina, gitarra jotzen hasi, eta ondoko mahaian koadrila bat eseri da. Gu kartulinekin aritu gara, tipoak kantatzen zuen bitartean, eta terraza, ia-ia bete egin da. Ordu bete egin dugu bertan.

Postalak idatzita, zer hobe postontzira botatzea baino. Gune historikotik irten gara (hesi bat dago autoak sartu ez daitezen) eta posta bulegora ailegatzean, itxita topatu dugu. Bihar akaso; bihar igandea ordea…

Trovako etxetik behera denda handi bat topatu dugu, oso koadro interesgarriak zeuden bertan. Hemengo koadroak oso koloretsuak eta biziak dira. Edari latekin jostailuak egiten dituzte, eta kuriosoa da garagardoko Bucaneroa auto gidari edo pilotu gisa topatzea.

Kaleko postu batetan, zezen hezurrez eginiko lepoko eta eskumuturreko bana erosi ditut; lote osoa. Ea arrakastarik dudan…

Giri famili bat ikusi dugu. Deigarria egin zaigu, bikotea, bi neskato ilehori eta haur txiki batekin doalako. Gure aburuz, haurrak gaztetxoegi halako enbajadan sartzeko baina beno…eta nola mugituko dira?

Denda handiaren parean, etxe handi bat dago; muturra sartu, eta gurdi bat ikusi dugu barruan. Gizon batek orduan, herriko museoa dela esan digu. Sartzea erabaki (4 CUC), erakusketa eta patioa ikusi, dorrera igo zurezko karakol eskaileretatik, eta herriko bistekin gozatu dugu. Trinidad guztia ikusten da, baita itsasoa ere. Hori bai, haizeak izugarri jotzen du.

Eta horrela, gora eta behera ibilita, afal ordua ailegatu da. Zuzenean, goizean ikusitako agure batengana joan gara, baina ez dugu topatu; alde egin, eta Canchánchara aldera joan eta fatxada koloretsua zuen etxe batetan probatu dugu. Beste atzerritar bikote bat galdezka bazegoen ere, gu zuzenean sartu egin gara. Haiek orduan, gauza bera egin dute. Karta niri eman didate (aurrekoetan ere halaxe izan da, Ari ez diote eman) eta mariskadaz gain, plater konbinatuak zeudela ikusi dugu. Ak espagetiak oilaskoarekin eskatu ditu, nik ordea oilasko errea arrozarekin. Sin mas. Ondoren banana izozkia. 19 CUC.

Afaltzen ari ginela, beste mahaiak betetzen joan dira, eta bat-batean, gela batetatik bi musikari irten eta “Comandante Che Guevara”, Nino Bravoren bat eta abar jotzen aritu dira. Ak denak zekizkin, noski. Egunean zehar beste musikariekin gertatu zaigun moduan, hauek ere haien cda saltzen saiatu dira, 8 CUCetan…guk paso, eskupeko bat eman eta kito. Musikariek eginiko tartea aprobetxatuz, hanka egin dugu bertatik eta goizeko agurearen tabernara joan gara. Gu bakar bakarrik gaude.

Daiquiria probatu dut lehen aldiz. Egia esan, pasa egiten dira ronakin. Gehiegi kargatzen dute. Aurrekoan mojitoarekin gauza bera. Ron gehiegi. Berriketa interesgarria izan dugu, Tomas Moro, Lutero eta protestantismoaz musikari talde bat sartu den arte. Horror. Taberna guztian gu bezero bakarrak. Haiek, “jantzi” ondoren, jotzen hasi dira. Betiko kantuak. Batek hori piura: larruzko beroki beltza lurreraino…marakak jotzeko gainera. Akabo berriketa; hiruzpalau kantuen ostean, cda saltzera etorri zaigu, 8 CUCetan, nola ez, eta ingelesez hasi zaigu, azkenean “oye mira” esan diogun arte. Une horretan, mahaitik jaiki eta alde egin dugu.

Etxerako bidean sekulako juerga eta zarata antzeman ditugu. Katedral ondoko eskaileretan banda handi bat ari zen jotzen, tronpeta eta guzti. Jende andana dantzan. Begira egon gara momentu batez, baina oso berandu da, eta bihar goizean goiz esnatu behar dugu…gainera ze demontre, fresko egiten du, eta mahuka motzetan eta bermudatan joateko ez da giro.

21ak dira etxera ailegatu garenean. Ate joka aritu, baina jaramonik ez. Une horretan, etxekoandrearen alaba agertu da eta atea bultzada batez zabaldu du…Biharko gosarirako abisua pasa, eta lotara bateria ezberdinak kargatzen lagata, Serrat eta Bon Jovi entzuten haize zirimolen artean.

Bederatzigarren zatia.

Arratsaldeko hiruetako Islazul Sierra Maestra hotelean geunden, motxilak hartuta igerilekuko barran kafe/birra bat hartzen. Bainu jantziz, bezperan jangelan ikusitako bi mendebaldetar lodiak bi neska kubatarrekin. No comment. Postalak idazten amaitu, eta posta bulegora joan gara kartulinak lagatzera, hori bai, hotelean bertan. Dirua aldatzeko, zentrorako bidean CADECA bat topatuko genuela esan digute. Hoteletik alde egin dugu ba, gaileta eta mani batzuk janda, eta ondo hidratatuta. Bus geltokia gertu eta kontrolatua geneukan. Bidean 300€ aldatu ditugu eta 343 CUC eman dizkigute. Beno. Bus geltokira ailegatu, eta zuzenean Trinidaderako busean tokirik ote zegoen galdetu dugu, eta baietz. Hortaz, 52 CUC pagatu, eta ordu erdi lehenago bertatik pasa behar dugula gogorarazi digu bertako arduradunak, hortaz, 21tan egon behar dugu. Tramitea egin, eta atera gara geltokitik. Kanpoan, etengabe ea taxirik behar ote genuen galdezka, lo egitekorik…betikoa.

Bus gune hartatik urruntzen joan garen heinean, koñazoa erabat desagertu da. Ez genekien norantz joan, eta kale bat hartu eta azkenean erreka bazterreko pic-nic gune bat topatu dugu. Errekak represa egiten du eta jendea plastikozko pedalonetan dabil. Beste aldean, DJ bat, reggeton eta halakoak jartzen. Pixka bat aurrerago jatetxe bat topatu dugu, mini-golfaren parean. Azkenean horretara sartu gara, zeozer hartzera eta pendiente neukana idaztera, ez dela gutxi, egun osoan ez baitut deus idatzi. Potea hartu (2,10CUC) eta idazten amaituta, buelta ematen jarraitu dugu. Kale elkarzut bat hartu dugu oraingoan. A-k antena handi baten ondoan zentroa zegoela esan eta harantz joan gara…efectibi wonder. Iraultza Plaza topatu dugu, oinezkoen kale bat zenbait dendekin…zinema bat (Keanu Reevesen pelikula bat ari ziren botatzen), museoa, katedrala…eta Cespedesen jaiotetxea. Carlos Manuel de Cespedes XIX. Mendeko iraultzaile kubatarra izan zen, Espainiaren aurka altxatu eta Kubaren independentziaren alde borrokatutakoa. “Padre de la Patria” esaten diote.

Goian oinezkoan kalea, behean Iraultza Plaza

Goian Cespedesen jaiolekua, behean katedrala

Jatetxeren bat ikusi dugu, eta 17:30/18ak direla kontutan izanda, zeozer jateko garaia iritsi dela erabaki dugu. Garito batetan muturra sartu, eta erretserbarik gabe ezin dela afaldu…oinezkoen kalean behera orduan. Jatetxe pare bat ikusi baina kalea amaitu arte jarraitu dugu. Argizari museoa ikusi dugu, eta arte eskola. Artista ugari dagoela antzematen da, kaleko farolak ikustea besterik ez dago…eta etxean tronpeta jotzen ari den gizasemea…Azkenean “Sevilla” jatetxean sartu gara. “Comida española e internacional” jartzen du. Ez dirudi atzerritarrontzat pentsatutako ezer. Kartako gauzetatik erdia ez dago, eta prezioak peso arruntetan jarrita dauzkate, ez CUCetan. Gure afaria, laranja zuku bana, tomate bat eta arroza urdail azpikoarekin izan da; bi garagardo, ur botila bat eta bi platano izozki. Guztira…5 CUC. Horrela bai. Gurearekin batera, beste hiru mahai okupatuta, eta nahiko azkar atera dute jatekoa. Badaezpadan, irtetean bus geltokira joateko norantz joan behar genuen galdetu, eta arazorik ez; zuzen kalean behera, eta kalea amaitutakoan, ezkerretara. Hori bai, tipoak taxi bat eskaini digu, noski.

Artistek faroletan egindakoak

Nahiz eta ilun egon, tenperatura oso majoa da. A-k azkenean ez du kaferik hartu jatetxean. Saiatu gara beste nonbaiten, baina ezin. Bus geltokira sartu, eta bertan billeteak konfirmatu, eta tokia izan dugunean, eseri egin gara ordua noiz iritsiko zain, telebistako beisbola eta geltokiko speakerrakin barreak botatzen.

Puntualtasunez, Viazuleko busa 21:35tan ailegatu da; geltoki buruak abisatu gaitu orduan, eta busera igo gara. Gortinak botata zetorren, jende gutxirekin, baina denak logura itxurarekin. Gu bakarrak izan gara igotzen. Orotara 10-12 gindoazen. Gure eserlekuetara joan eta ez dugu gehiegi deskantsatu. Hori bai, gaueko 2:15rarte tiroi batez. Gero kalbario bat. 6:30rako Trinidaden ginen. Trinidadeko alde zaharreko pabesa pairatzen esnatu gara.

Hilak 6. Zortzigarren zatia

Gaur 6:30rako telefonoz iratzartu gaituzte hotelekoek. Dutxa bat hartu ostean, 7tako gosaltzen ari ginen. A-ri Hitler eta “18”ari buruzko istorioa kontatu diot, Kelerren kamixetaren inguruan. Ez omen zuen sekula entzun “18”arena, ezta “88”arena ere…en fin, gazte hauek…Gaur kamixeta hotelean lagako dut; aligerando pesos. 7:25rako jangelatik irteten ari ginen Daniel azaldu denean, juxtu A komunera zihoala…Danielekin jaitsi naiz ba, eta taxiak berak goraino igoko gaituela esan dit.

Gaurko taxista, begi argiko mestizo ilun bat. Esan duenez, Manzanillokoa da sortzez, eta oiloak ditu.

Gaurko taxia, Suzuki Grand Vitara hori bat egokitu zaigu, errepide kaxkarrak direla eta akaso? Ze errepideak kaxkarrak dira, okerrago hiritik geroz eta gehiago urrundu ahala. Etxeak inguru honetan egurrezkoak lastozko sabaiarekin; menditxo gainetan daudenek oso irudi polita ematen dute. Bi ordutan ailegatu gara Santo Domingora.

Parkeko sarreran voucherrak utzi, kameren tasa pagatu (10 CUC), eta Osmarrengatik galdetu dugu. Herriko batek, bertan lan egiten duen Osmarrentzat liburu bat bidali du. Hortaz, Osmarri liburua eman diogu, eta hunkitu egin da. Aurreko liburua asko gustatu zitzaiola esan digu eta herrira goraintziak ekartzeko.

Suzukira itzuli, eta Jorge igo zaigu taxian. Jorgek mendian gora gidatuko gaitu. Kamuflajez jantzita doa, abereengana hurbiltzeko apropos. Bi alaba dauzkala kontatu digu, 31 urte izan arren. Atzo unibertsitateko azterketak amaitu zituela esan digu; kontabilitatea ikasten ari da. Bere garaian, Alemanian izandakoa da Jorge.

Kuriosoa da, Santiagon ezagutu genuen Javier musikariak, kubatarrek irlatik ateratzeko aukera gutxi dutela esan zigun, nahiz eta bera Venezuelan eta Europan izan zen, “Mikel” delakoa Bergaran eta Jorge, ikusten dugunez, Alemanian…

3 kilometrotan 500 metroko desnibela gainditu dugu, 250 metrotatik, 750ra. Errepidea oso txarra, eta menditik eroritako harriak nonahi. Ahuntzak errepidean botata…eta trafikorik ez. Izan ere, Parke Nazionala izanik, sarreran hesi bat dago, eta trafikoa mugatuta dago. Gora iritsi gara ba, justu hamarrak jo aurretik. Jorge taxistakin 12:30tan geratu da bueltarako.

Taxitik jaitsi gara ba, eta mendian gora hasi gara. Hasieran oso ondo, oso lasai. Sugetxo bat azaldu da bidean (magdalena bat) eta dagoeneko A izutu da. Ondoren nola ez, kriston bazilea Jorgek eta biok sugetxoaren kontura. Laster asko erdi bidera heldu gara; Medinatarren etxea. Medina, matxinatuei bere lurretan sartzeko baimena eman zien haien kanpamendua ezarri zezaten. Medina horrek, aurrerago, Fideli ohe bat oparitu zion. Bertan orain bizpahiru etxe daude, indioilarrak, kafea lehortzen jarrita eta animaliatxoak atzera eta aurrera, bide guztian zehar bezala; oilo, ahuntz, behi, zerri…eta katutxo bat. Mimoso mimoso.

Bertan momentu batez egon gara, eta berehala bidean gora egin dugu. Hemen, Jorgek ezarritako erritmoak, maldak eta beroak nahiko izorratu naute. Aspaldiko partez ez bezala pota botatzeko gura sartu zait kanpamenduko lehen eraikinera ailegatu garenean. Eraikin honetan, bere garaian medikugunea zegoen, nahiz eta egun horren inolako aztarnarik ez izan. Etxetxoa hutsik zegoen, erabat. Ahoa pixkat busti, eta aurrera jarraitu dugu.

Tarte batetan, ez zegoen ez eraikinik, ezta zuhaitzik ere. Jorgek esandakoaren arabera, bertan etxe bat zegoen, baina behin kazetari faltsu bat etorri, atzera bueltan bidali, eta tokia ezagutu ez zezan, etxea bota eta zuhaitzak moztu zituzten, segurtasun kontuak zirela eta. Handik bi egunetara, Batistaren abioiek lekua eraso zuten, baina ezagutu ez zutenez, bonbardaketa 5 kilometrotara egin zuten.

Inguruan beste etxola bat dago; bertan Sierra Maestrako hiru dimentsiotako plano bat dago. Horretan, gune eta etxe ezberdinen kokapena azaltzen da, baita argazki pila bere azalpenekin. Gorantz jarraitu, eta sukaldearekin egin dugu topo. Goialdean kokatuta zegoen ura pozondu ez zezaten. Jakiak gauez prestatzen zituzten, eta ez egunero, kea antzeman ez zedin. Gune batzutan eskailerak ezarri behar izan zituzten, baina goitik ikus ez zitezen, zuhaitzak landatu zituzten bide bazterretan. Bertan dago Geonel Rodriguezen hilobia. Sierran hiltzen bazen bertan ehortz zezatela esan, eta halaxe gertatu zen. Bertan hilobiratutako bakarra da.

Sukaldetik jaitsi behar genuela, kontrako norantzan zetorren beste taldetxo batekin egin dugu topo. Jorgek beste gida ezagutzen zuen, nola ez, eta berriketan izan gara momentu batez. Euskaldunak ginela eta, besteak ea presoekin zer gertatzen zen, ea nola zegoen egoera…bitartean harekin zihoazen bi giriak eseri eta aspertzen hasi dira…Jorge flipatu samar ikusi dugu bestearekin hizketan ari ginen bitartean. Bitartean, hegazti nazionala den Tocoro bat ikusteko beta izan dugu. Beste taldetxoa agurtu, eta Fidelen etxea zenera ailegatu gara. Bertan armak probatzeko zuhaitza ikusi dugu, oraindik bala zorro eta zuloak antzematen direlarik.

Heladera bat ikusten zen barruan; Jorgek esandakoaren arabera, kerosenoz zebilen. Orduan, honaino igotzeko nolako lanak izango zituzten galdetu, eta Jorgek berak bere frigorifikoa berak bakarrik soka batekin bizkarrera boteaz igo zuela…Angolaz hitz egin dugu, Fidelen balioaz, ez soilik politiko eta zuzenbidean, baizik eta militar arloan ere…Medinak oparitutako ohea ikusi dugu ere, handia, eta horra igotzeko lanaz ere txistea egin dugu. A-k lurreko tranpilla bati buruz galdetu dio Jorgeri, ea iheserako biderik ote zen, eta Jorgek ezetz. Gela itxi bat dagoela azpian, eta gauzak gordetzeko erabiltzen zutela. Ez zegoela ihes egiteko beharrik, beti borrokarako prest zeudelako, eta egia esan, handik hanka egitea oso zaila da…

Pertsianak ixten lagundu diogu, eta beherantz. Erdi bideko etxera iritsi gara beste bide batetatik. Katutxoa bertan zain geneukan. Jorgek txangoarekin jarraitzeko aukera eman digu, irratiko dorrera, baina egia esan, lehen izandako bajoiarekin, ez zaigu oso egoki iruditu jarraitzea. Datozen bost urtetan, Jorgek karrera eta Masterra amaitzen duen tartean, bueltatu behar, alde batetik Radio Rebeldeko antenara igotzeko, eta bestetik Turquinoko gailurrera ailegatzeko. Horretako 20 kilo kendu beharko ordea…

Beherako bidean, egungo krisiaz aritu gara, bankuen jokabideaz, gobernuaz…en fin, gauzak bere tokian lagata. Naranjora iritsi gara 12:40 aldera, hamar minutu berandu. Ez gara horrenbeste atzeratu. Autora igo, Santo Domingoraino jaitsi, eta bertan Jorge agurtu. Nahiko hotz izan da agurra; eskua autoaren leihotik eman digu. Eskua, ze bakarra du; ukondotik behera beso bat falta zaio. Hori meritua compay!

Hilak 5. Zazpigarren zatia

Gaurkoan, atzo lez, 8:05tako A dutxatik aterata zegoen dagoeneko. Krema eman ostean gosaltzera jaitsi gara. Turismo bulegoko tiparengana joan gara eta bertan ez zegoela ikusi dugu. Atzo, 8tako egoten zela esan zigun…Oroigarri saltzaileak, dagoeneko bertan behar zuela esan digu. Dena dela, gosaltzera joateko aprobetxatu dugu, ea tarte horretan azaltzen den.

Gosaria atzokoa baino okerrago izan da. Kantitate txikiago egoteaz gain, txokolateak itxura txarra zeukan. Berehala amaitu eta tipa oraindik agertu gabe zegoela ikusita, motxilen bila igo gara gelara. Gauzak hartu, eta berriz turismora.

Tiparen berririk ez; hala ere, ondoko mahai batetan zegoen batek Viazulerako txartelak atera dizkigu, 7 CUC bakoitza, gehi CUC 1 kudeaketagatik. Harrerara jaitsi gara eta taxi bat eskatu dugu. Momentuan ez zegoela esan digute, eta guk, lasai, itxarongo genuela.

Las Americas hotela

20 minutu pasata, 10etan dagoeneko, Hyundai handi bat azaldu da autoa bezain handia zen beltzaran batekin. Gure asmoa zein den esan, eta baiezkoa eman digu. Hortaz, trasteak atzealdean sartu, eta Morroko gotorlekura eraman gaitu. Aireportuko errepidea hartuta, 14 kilometrotara dago San Pedro del Morro.

Iritsi eta San Markoren itxura duen gotorlekua ikusi begi aurrean. Saltzaile postu ugari inguruan, eta alemaniar itxurako jubilatu andana. Sartu (9 CUC) eta buelta eman dugu barrutik.

San Pedro de la Roca edota Castillo del Morro bezala ezagutzen den gotorleku hau, Santiago babesteko asmoz eraiki zen XVII. Mendean. 1998.an UNESCOk Gizateriaren Ondare izendatu zuen. Bistak ikaragarriak, haize korronte zitalak eta bertako langileak, tabakoa saldu nahian eta goxoki eske. 45 minutu geroago, taxian geunden berriz ere, Cobreko Santutegirako bidean.

Goian gotorlekuaren hainbat ikuspegi, behean, Santiagoko badiaren ikuspegi bat.

Santiagorako 14 kilometroak berriz egin, eta beste 17 bat egin ditugu santutegira iristeko. Taxi gidariak loreak saldu nahiko dizkigutela esan eta A-k bere garaian loreekin esperientzi txarra izan zuela esan eta ezer ez erostea erabaki dugu. Bidean, obra handi bat topatu dugu. Taxistak Santiagora doan ur hodian matxura izan dela eta hori konpontzen ari direla esan digu. Aipagarria, 25 pertsona zeudela bertan, eta lanean bizpahiru besterik ez. En fin. Aurrerago, urbanizazio txukun bat ikusi, eta Venezuelako Gobernuak emandako 100 etxe zirela esan digu, letretako fakultateko ikasle zein irakasleak bizitzeko.

Cobrera iritsi gara ba, bide bazterretan lore saltzaile ugari lagata. Atzealdeko sarreratik sartu gara, antza denez aurreko sarrera egun berezietarako dute soilik. Sartu eta berehala, eskailera batzuk igo eta bertan topatu dugu Ama Birjina.

Cobreko Santutegia.

Kondairak dionez, XVII. Mendean esklabo batzuek uretan topatu zuten Ama Birjinaren irudia. Meategietan lan egiten zutenez, eliz txiki bat eraiki zuten inguru honetan. XX. Mende hasieran gaur egungo eliza eraikitzen hasi ziren, eta ondoren, Kubako patroia izendatu zuten Cobreko Karitateko Ama Birjina.

Oso txikia da irudia, bitrina batetan lorez inguratuta dago. Jaitsi, eta jendeak utzitako opariak ikusi ditugu. Gehienak kirolariek utzitako dominak eta abar. Buelta eman diogu kanpotik elizari, eta orduan tipo bat estampita bat eman nahirik etorri zait. Nik ingelesez ezetz esan diot, eta azkenean libratu gara.

Taxira berriz, eta Santiagoko hilerrira oraingoan. Turismoaz aritu gara hizketan taxi gidariarekin. Hark, geroz eta turismo gehiago ikusten duela esan digu, nahiz eta bere aburuz, Santiago, beste herri batzuekin alderatuz, apur bat alboratuta dagoen, hondartza ederrik ez dagoelako akaso. PCCren VI. Kongresua datorrela eta, horren inguruan neurriak hartuko ote dituzten itxaropena azaldu du. Garraioari buruz galdetu dio A-k, eta hark, garai batetan baino hobeto dagoela esan du, nahiz eta oraindik gabezi handia sumatu. Izan ere, egunero klasera joateko 50 kilometrotik gora egin behar duten ikasleak daude, eta ez da batere erraza. Hala ere, azken boladan, autobus errusiar eta txinatarrak iritsi direla esan digu.

Taxilariak, konfiantza ematen badu ere, nahiko isila da. Ez du gehiegi hitz egiten, arraroa inguru honetan, eta tiraka ibili behar dugu ezer esan dezan. A, santeria kontuez aritu zaio galdezka, eta hark, horren inguruko liburu baten atzetik dabilela, eta ea datorren liburu azokan lortzerik duen esan dio.

Ez gaitu joaneko bidetik eraman bueltan. Oso zoru txarra zeukan eta etxebizitzak egoera kaskarrean zeuden auzune batetatik ekarri gaitu. Hori bai, jendea kalean atzera eta aurrera etengabe.

Santa Ifigenia hilerrira ailegatu eta taxia zain geratu da. Hilerrian, guardia aldaketa ikusiko ote genuen galdetzen genion gure buruari…eta sarrerako tipari ere galdetu diogu. Izan ere, hilerri honetan, Jose Martíren mausoleoa dago eta guardia aldaketa egiten diote egunean zehar hainbatetan. 12:25ak dira, aukera ona beraz. Hala, musika entzuten hasi gara. Oso musika arraroa; atzo Javierrek esan zigun moduan, hiru kantu ezberdinen arteko nahasketa da. Altabozetatik ozen entzuten da musika. Martíren mausoleora joan gara orduan, eta beste giri askorekin batera, guardia aldaketa ikusi dugu. Ordu erdiro egiten omen dute; ez dakiguna, gauez musika bolumen horretan jartzen ote duten ala ez. Espero dut baxuago jartzea.

Goian, soldaduak guardia aldaketa egiteko prest. Behean, martiren mausoleoaren ikuspegiak.
Behean 26ko martirien mausoleoa.

Martíren mausoleoa, Céspedesen hilobia, uztailaren 26ko martiriena ikusi…eta Maceorena topatu gabe geratu gara. Egia esan ez dugu gehiegi bilatu ere egin. Haren anai batzuena bai, baina berea ez.

Taxian berriz igo, eta bus geltokira eraman gaitu, Viazulera. Ondoko kale kantoian utzi gaitu, eta txango osoagatik 56 CUC kobratu dizkigu. Bus geltokian sartu aurretik, Iraultza Plazara hurbildu gara, bertatik dauden bistak ikusi eta geltokira buelta. Kriston beroa egiten du. Izan ere Santiagon, Habanan baino bero handiagoa egiten du.

Iraultza Plaza

Bus geltokian jendea koñazoa ematen aritu zaigu. Gu egarri, tabernan sartu gara. Hala ere, taberna bertakoentzat dela dirudi, prezioak peso arruntetan jarrita baitaude. Astroren itxaron gelan egon gara ordu eta pikoz, eta Viazulera joan gara ondoren. Telebistan, matematikako ariketak; hemen bezalaxe. Astro bertakoen bus konpainia da; atzerritarrontzat eta dibisetan pagatzen dutenentzat Viazul. Hori bai, autobusen artean ez da desberdintasun handirik antzematen.

Ordua ailegatutakoan, hotelean emandako papera atekoari eman eta ez zuela balio, eta beste bi paper egitera joan behar izan dugu txarteldegira. Bus txinatar horietako batetan igo gara, eta ez dugu inolako arazorik izan bi eserleku topatzeko. Berez numeratuak badira ere, ez dago kuidadorik.

Hainbat herritik pasa gara, Palma Soriano, Contramaestre…eta azkenean Bayamo. Buseko DVDan Roberto Carlosen kontzertu bat jarri diguten arren, baten-baten zurrunkak entzun behar izan ditugu. A-k txoferrari “Sierra Maestra” hotel ondoan geratzerik izango ote zuen galdetu badio ere, errepide ondoan baitago, hark “ya veremos” erantzun eta azkenean ez digu kasu putik egin. Hala ere, ez gara kexatuko, geltokitik 20 minutura dago hotela, eta nahiz eta bero egiten duen, paseo ederra izan da.

Sierra Maestra hotela.

Harreran ez dugu inor topatu. Rato batez zain egon ondoren, garbiketako tipo bat azaldu da. Afaltzen ari zirela esan digu eta barkatzeko. Guk ez zegoela arazorik, itxarongo genuela. A, komunerako bidean, “Ecotur”ren bulegoa topatu du, eta arduradunarekin, Danielekin, hitz egin du. Biharko mobida guztia argitu eta pagatu dugu bide batez. 252 CUC (40 hotela, 40 bixita eta 172 taxia).

Ilun egin zaigu gelara iritsi aurretik...

Bulegotik irtetean, harrerako emakumea bere postuan zen dagoeneko. 40 minutu pasa dira hotelera ailegatu garenetik, baina beno, erritmo ezberdina dugu. 110. gela eman digu.

Gela nahiko txukun dago. Hotelean bertan afaltzea deliberatu dugu, eta jangelara joan gara. Buffet erako afaria, 12 CUC buruko. “Moros y cristianos” jan dut; oso ona portzierto. Afal ostean tabernara joan gara eta Cristal garagardo bana edan (2,30 CUC). Musika majoa hasieran, Kansas, Wham, George Michael, Elton John…koadrila handi bat sartu den arte. Orduan reggeton jarri dute. Horror. Postal batzuk idatzi, eta 22tarako gelara. Bihar goizean, 7tako gosaltzen egon behar dugu. Lokartzen ari naiz…Permesso!