Hilak 11. Hamalaugarren zatia

Gaua nahiko ondo pasa dut. 9tako iratzargailuak jo du. Dutxatu ostean, poltsak prestatu samar utzi eta gosaltzera jaitsi gara. Aukera anitza dago, baina fruta aldetik ezer onik ez. Ogia, bolloak, jogurta…eta tea. Gosaldu, eta gelara igo gara. Bi igogailuetatik bat izorratuta zegoen, eta bazebilena, ozta-ozta. Gelara igo ba, gauzak hartu, eguzkitako krema eman eta behera. Hotela kaos txiki bat da. Poltsak gorde dizkigute behintzat, eta geroko bazkaria ordainduta dugu…

The hotel...

Hoteletik irten eta “primera linea de playa”-n geundela ikusi dugu; noski bart ilun zegoen eta ez ginen konturatu. Ura pelikuletakoa bezalakoa da, urdin turkesa…eta baten bat ikusten da eguzkia hartzen. Merkatu txiki bat ikusi dugu, eta gero beste bat…orduan buruko argitxoa piztu eta turistentzako autobusa hartzea otu zaigu: Busa hartu, 24 orduko txartela pagatuta, nahi adina buelta eman ditzakegu, nahi dugun geltokietan igo eta jaitsita…penintsula ikusteko modu erraza ba.

Varadero...

Ondoko hoteleko turismo bulegora sartu eta galdetu egin dugu. Bertan, ibilbide osoak ordu t´erdi irauten duela esan, nahi adina alditan igo eta jaitsi gaitezkeela egun osoan zehar eta penintsulako azken muturrera ailegatzen dela esan digute. 11:10ak direla ikusita, eta 13tako bazkaltzeko asmoa dugula ikusita, primeran. Txartelak hartu ditugu ba, 10 CUC orotara, eta voucherrakin geltokira. Iristea kostatu bazaio ere, ailegatu da. Goiko pisura igo gara eta eseri gara. Varadero zer den ikusi dugu: Kristoren konplexu handiak, golf zelaiak…eta eguzkia. Pasada bat izan da. Eskerrak haizearekin jasangarriagoa zen bestela…bestalde, jendilaje ugari igo eta jaitsi da buelta osoak iraun duen bitartean, eta hori ere ikusi beharra zegoen.

Varadero...

Buelta eman ostean, 36. kalera iritsi gara, eta zuzenean bazkaltzera: makarroiak, arroza eta pizza esaten zioten zerbait. Platanoak, mousse antzeko bat…eta zerbezak. 3, hau egarria!!!

no comment...

Motxilak hartu ditugu 13:40ak aldera, eta turistentzako busa hartzera joan gara, bus geltoki zentralera joateko asmoz. Ez da azaldu ordea, eta coco-taxi bat hartu dugu orduan (5 CUC). Bus geltokira ailegatu, eta bi tipok ea Habanara joan behar genuen, eta 20 pesogatik eramango gintuztela eta abar. Ezetz, busean gindoazela eta kito. Itxarongelan aspertzen hasi eta postalak idaztera.

15:30tako busa azkenean mikrobusa izan da. Irten, eta Matanzasetik pasata, 3 ordutan Habanan ginen.

Morrotik sartu gara. Ur azpiko tunel batetik pasa eta Habana Vieja inguruan atera gara. Handik unibertsitate ingurura joan da busa, eta bertan jaistea deliberatu dugu. Jaitsi bezain pronto, tipo batek ea lotarako leku baten bila ote genbiltzan galdetu digu, guk ezetz, bagenuela. 25H aurkitzen saiatu gara, baita topatu ere. A aurreko batetan inguru honetako garito batetan izan zen eta horren bila joan gara. 25Hko 525a topatu dugu baina zoritxarrez ez zuen leku librerik eta parean zegoen batetara bidali gaitu. Honetan bazegoen ostatu hartzerik, bi gela libre zituen eta aukeratzeko beta izan dugu. Gelak ez dira beste munduko ezer, baina badute komuna, telebista mandoarekin…Bertan geratzea erabaki dugu, printzipioz bi gauerako, aurrerago ikusiko dugu. Prezioa, 30 CUC. Garesti samar, baina beno, hiriburua da. Ordaindu, sinatu, eta bisatuekin geratu da ez dakit zer motako konprobazioa egiteko. Gure ondoko gelan, turkiar batzuk daude; kristoren zarata ateratzen dute. Gauzak utzi ba, eta paseatzera.

Habana Libre hotel ingurura ailegatu gara eta jatetxetakoak pelmada ematen aritu afaltzera sartzeko…bidai agentzi bat topatu eta Viñalesekoa galdetu dugu. Egun osoko txangoak badirela esan digute, Pinar del Rio-ra joan etorria + zenbait bisita + bazkaria, 55 CUC. Pentsatuko dugu. Isla de la Juventudekoa Cubanan galdetzeko esan digute, handik 100 metrotara duten bulegoan. Iritsi gara, baina itxita zegoen.

Paseatzen jarraitu dugu ba, eta Nacional hotel ingurura ailegatu gara. Haizeak ederki jotzen du, eskerrak ze tenperatura zoratzekoa da. Nacional hoteletik dauden Habanako Malekoiko bistekin gozatu rato batez, eta Habana Libreko jatetxe polinesiarrera joatea erabaki dugu. Handia, ondo zainduta eta janaria ona. Gero eman diguten ostia ere ona izan da: 91,25 CUC. Hori bai, PIÑA COLADA ezin hobea. Halakorik ez nuela sekulan hartu aitortu behar dut eta Kubatik ekarritako esperientziarik onenetakoa izan dela esan dezaket. Afal ostean hoteletik bueltatxo bat eman dugu. Interneteko gela itxita zegoen (8tatik 20tara) eta alde egin dugu.

Afaria goian, behean Nacional hotela

Parkea eta zinema ondotik pasa gara, eta Nacional hotelera joan gara. Oraingoan sartu egin gara (Maria Cristina hotela gogorarazi dit) eta begiradatxo bat bota diogu. Aurrealdeko ate batetatik irten, eta terraza eta lorategietatik pasa eta banku batetan eseri gara Habanako bistaz gozatzera. Berriketan aritu gara eta 23:15tan edo alde egitea erabaki. Hoteletik alde egin aurretik, Ak Tx-ri telefonoz hots egin dio, ordu diferentzia kontutan izanda, orain lanera joateko prestatzen arituko baita. 3 minutuko solasaldia, 12 CUC…Nacional hoteletik zuzenean lotara etorri gara. Telebistan Gaugin pintoreari buruzko pelikula ari dira botatzen, azpititulatuta…eta ni lo hartzen ari naiz…

Hilak 10. Hamahirugarren zatia

8tan iratzargailuak jo du. Gaurkoan A aurretik joan da dutxara. Niri kriston pereza eman dit, baina beno, egin deu. Dutxa, gauzak jaso eta gosaltzera. Gaurkoan pinaburu zukua jarri digute, fruta (papaia, pinaburua eta lima), tomatea baratxuriarekin platertxo batetan, gurina, lau bollo, mermelada arraro bat eta kafea. Primeran aizu. Gosaltzen ari garela, euria ari duela ikusi dugu, pontxoa hartu behar orduan.

Egiten duen eguraldia ikusita, oinez joatea proposatu diot Ari. Fresko dago eta eguzkiak ez du gehiegi jotzen, hortaz, ibiltzeko ondo; gainera, ur zipriztinekin freskatu egingo gara. Abiatu gara ba, Memorial aldera, zehazki jakin gabe zuzen ote goazen ala ez. Ordu erdiko kontua izan da, pixka bat pasatxo, zuzenean Iraultza Plazara ailegatzeko. Altabozak eta argi erraldoiak daude. Musika etengabe jarrita, Silvio kasu honetan, eta plazaren beste aldean txangoetako busak, bertako zein giriak. Euripetan, Chék Fideli lagatako karta, eta bertako irudiak ikusi ditugu; eta ikurrinarekin argazkia atera ere. Eskola batetako gazteak zeuden, jiji-jaja, mp3arekin…en fin. Memorialera jaitsi gara orduan. Esan ziguten moduan, ezin dira irudiak hartu, eta poltsak gordetzeko zerbitzua dago. Zaintzaile batek novuk-a ere lagatzeko eskatu dit…filan jarri gara ba, eskolakoen eta frantses batzuen gibelean. Taldeka sartzen zirela ikusita, gu biak gure kasa sartu gara. Sarreran nongoak ginen galdetu, eta “vascos”, nola ez.

Gela batetara sartu gara; bertan Chéren bizitzaren irudiak eta objektuak daude erakusgai. Txikitako argazkiak, medikuntzako titulua, gaztetako irudiak, Iraultza garaikoak, Komandante garaikoak eta nazioartean borrokalari internazionalista moduan ibilitako garaikoak. Jende dezente dabil, lehen aipatutako frantsesak eta ikasleak, italiarrak, hego Amerikakoak...aretotik irten eta Memorialera sartu gara. Ez da esperotakoa izan. Beharbada hobe horrela; askoz gogorragoa izango zela uste nuen eta. Gela txiki bat da. Oso argi gutxikin. Landareak daude alde bietan, eta paretan Bolivian eroritakoen hilkutxak. Lehenengo seien ondoan zutabe edo sartu-irten bat dago, eta bertan Ché-rena izar argitsu batekin. Bere eskuinean, gainontzekoak, beste 20-25 gehiago. Bertako tipak komentatu digunez, Memoriala eta museoak osaturiko konplexuak hogei urte inguru dauzka, eta Bolivian eroritakoen gorpuak aurkitu eta Kubaratu zirenean, instalazioak moldatu egin ziren, alde batetik museoa, bestetik memoriala egiteko. Aipatu digu ere, egunero loreak jartzen dizkietela, segurtasun kontrolak pasa ondoren, noski. Era berean, zenbait hilkutxa hutsik daudela esan digu, alde batetik gorputzen bate edo beste oraindik topatu ez dutelako, eta beste biren kasuan, familiak haiekin nahi zituztelako (Boliviarrak bi hauek).

Kutxa bakoitzaren kanpoaldean azaltzen diren irudiak, haien argazkietatik eginiko eskulturak direla komentatu digu, guztiak artista berak eginda, bat izan ezik (eta oso nabaria da gainera), artista hil zenean bere semeak egin baitzuen.

Handik irten gara ba, zeru tristepean, gauzak hartu, eta zentrora tipi-tapa. 25-30 minututan plazara heldu gara. Aipatu, Iraultza Plazako konplexuko mobida guztiak doan direla, bai museoa, mausoleoa, baita arropa-gordailua ere.

Ia 12 dira, eta atzo nire oinetakoen aitzakiaz hizketan hasi zitzaigunak esandako zigarro fabrikara joan gara. Azalpena oso erraza zen: Maceo kalean, Boulevarda bukatu eta hirugarren kale kantoian. Halaxe egin dugu, eta kanpoan deus jartzen ez bazuen ere, usainagatik tabako fabrika zela ikusi dugu. Pareko dendan sartu, litroak eta tabakoa salgai, eta bazuten barra txiki bat ere. Ak kafe bat eskatu, nik ordea ron bat. Suabea zen añejo izan arren. Bertakoak, zer hartu behar genuen ingelesez galdetu dit. Ondo. Bertan hartu ditugu fabrikarako txartelak ere, eta ordua iritsitakoan harantz joan gara. Sarreran zurezko mahai handi bat, tipa bat bertan, sofa zahar bat eta kartoi luze bat lurrean. Bazen karteltxo bat ere “no photos, no video”. Bikote gazte bat etorri da, eta sarrerakoak bere modu “berezian” sarrerak kanpoko dendan hartu behar zirela esan die. Haiek ez dute oso ondo ulertu eta nik esan diet…muy agradecidos oiga. Nik uste suediarrak edo izango zirela. Berehala taxi bat iritsi da eta bertatik beste bikote bat jaitsi da, kanadarrak itxuraz.

Total, bisita 13tan izan behar zela, eta dagoeneko 13:10ak direla; sarrerakoak gida “bazkaltzen ari zela, eta pixkatxo batez” itxaroteko esan digu.

Itxaroten dugun bitartean, hona etorri aurrekoa gogoratuko dut. Boulevarden behera gentozela, atzoko liburutegi ondotik pasa gara. Postalen bat hartu dugu bertan eta atzoko pelmazoaren hitzak gogoratu ditugu. Hark, liburu serioak irakurtzeaz kokoteraino zegoela eta edozer irakurriko lukeela, baina ezin duela Kuban…Isabel Allenderen libururik ezin zela lortu esan zigun, eta hiru ezberdin ikusi ditugu, sukaldaritzako liburuak, Stephen Kingenak, Follet, Forsyth…en fin, gizonak ez zuen oso ondo begiratu, ez horixe.

Puruetara itzuliaz, gida azaldu zaigu azkenean, eta harekin joan gara seiok “vigilancia”ko agure batekin. Antza denez tabakoaren industria estrategikoa da, horregatik ezin da argazkirik atera eta zaindari bat daramagu gurekin. Ados. Lantegian sartu gara ba, eta tipa azalpenak ematen hasi da 3 hosto mota ezberdinez barrualdea egiten dutela, koska leuntzeko kola natural berezi bat erabiltzen dutela…hileko soldata 350koa dela, eta kopuru batetik gora eginez gero 800era iritsi daitezkeela. 8 orduko lan txandak dituztela, 400 langiletatik %67a emakumezkoak direla…eta hilabetero puru motaz aldatzen dutela langileek beti bera ez egitearren. Lanean hasi aurretik 9 hilabete egin behar dituzte ikasten, eta pasada bat da zein ondo eta zein azkar egiten dituzten ikustea. Erretzeko gogoak ere sartu ez zaizkit ba!

Fabrikatik gela isolatu batetara pasa gara; bertan langile bakoitzak 1500 puru sailkatu behar ditu kolorearen arabera. Estetika kontuak.

Azkenean bisitak 20 bat minutu iraun ditu, ia itxaroten pasa dugu denbora bera. Normalean bisitak luzeagoak izaten dira, baina gaurkoan ezin zen enpaketatze saila bisitatu.

Puruetatik Boulevardera, non azkenean Boney M jarrita zeukan taberna batetan sartu garen, edariren bat eskatu eta kakahueteak, gaztatxoak eta txokolatea amaitu ditugu kasik. Puruetara joan garenetik eguraldia hobetu egin da. Kristoren beroa eta zerua garbi. Eskulangintza denda bat bisitatu dugu, eta ondoren plaza kantoiko postuetan dendan 6 CUCetara zegoena, 2 CUCetan topatu eta erosi dugu. Gero pulseratxo batzuk beste postu batetan, 0,5 CUCetan eta tipoa ingelesez eta nik erantzun, jakina. Es que tengo una planta!

Postuetatik plazako liburu dendara; atzoko tipoak ondo zegoela esan zigun, eta kasu honetan ez zuen gezurrik esan. Rato majo bat egin dugu liburuak begira eta begira, eta azkenean hiru libururekin irten naiz…1,25 CUC hiruak!!!

Musika tresnen dendatik pasa, eta bertako tipak ingelesez galdetu dit ea zein musika mota nuen gustuko..berehala irten gara eta Copeliatik pasa gara izozki bat erostera. Oso ideia txarra izan dut, eta kilo erdiko izozkia hartu dut…gero odolkiak ordainetan.

17tan punttuan Luisarenean geunden; poltsak hartu eta hark eskatutako “taxi”an sartu gara. Lada gorri bat; Bizargorri baino piratagoa. Kristo bat egina zegoen. Bus geltokira ailegatu eta 5 CUC kobratu dizkigu, atzo taxi ofizial batek joan etorriagatik kobratu ziguna.

Bus geltokian, busa pagatu eta itxarongelan eseri gara. 18:10etan ailegatu behar zen busa, eta 18:50 aldera azaldu da. Ni dagoeneko izozkiaren ordainetan hasita, tripak dantzan, baina beno, eserita egonda, eramangarriagoa da. Busean igo gara ba, eta Varaderora.

Ez dira kontuak ondo hasi beraz: busa atzerapen handiz, ni beherakoarekin…eta busa iritsi denean, bus geltokian taxirik ez, eta oinez topatu dugun lehenengo hotelean tokirik ez. Bidean, tipo bat zuhaitz batetan pixa egiten eta beste bat Seat Altea baten gainean etzanda…Islazul hotelekoak tokirik ez zegoela esan eta taxi bati hots egin dio behintzat. Taxiak teorian “Bellamar” hotelera eraman gaitu, edo antzeko zerbait, ze barruan “sunbeach” jartzen du. Harrerara sartu, gela bategatik galdetu, eta lehenengoa kopetan. Baietz, bazegoela gelarik, baina 140€tan!! Eta guk pagatzera. Hori bai eskumuturrekoa jarri digute, “todo incluido”, baina afaririk ez dago dagoeneko, berandu iritsi baikara, eta ni pirrileraz.

Korrika eta presaka, 6. solairura igo. Kasualitatez igogailutik urrutien dagoen gela egokitu zaigu. Bi neska espainolek, igogailuan, gelarekin flipatu egingo genuela esan digute eta asmatu dute, bete betean. Telebistan mandorik ez, komona taparik gabe, manta bakarra bi oheentzat, altzari zaharrak…en fin, “todo incluido”. Eskerrak afariaren trukean, harrerako tipoak bihar bazkaltzeko aukera eman digun. Gela 12tako utzi behar, baina 13tatik 15era bazkaldu ahal dugu. Guk ordea busa 14tan dugu.

Komunetik pasa ondoren ohera; eskerrak Ak bigarren manta bat ekarri duen. Hementxe ari gara, Jeremy Irons jatorrizko bertsioan ikusten, Lolita filmean; lo que faltaba para alegrar el Belén. 12:20ak dira; lo.

Hilak 9. Hamabigarren zatia

Gauean zehar A hotzez esnatu da; manta bat pasa diot eta dena hobeto joan da. Gosaria oso ona izan da gaurkoan; fruta plater bat lima, pinaburua eta papaiakin, guaiaba zukua, kafea, bollok gurinarekin, bizkotxoa…primeran.

Goizeko 10ak dira etxetik irten garenean. Ez dago bart botatako euriaren arrastorik; bero eta lehor dago. Egin dugun lehenengo gauza, CADECAra joan, xoxa batzuk aldatzera. Kristoren kola zegoela ikusita, paso egin dugu. Beste batetan etorriko gara.

Atzoko dantzaldiko plazan, gaur ez dago gaztetxorik, izan ere astelehena da eta jendea bere zereginetan atzera eta aurrera dabil. Izkin batetan, lore postuak daude…dirua aldatzearena, lehen esan moduan, gerorako laga, eta memoriala eta trenaren artean, trena aukeratu dugu aurretik ikusteko.

Maceo kalean behera, Bulebarra omen dago, eta handik eskuinera…erabat galdu gara baina. Arraroa, baina gertatu da. Neska bati galdetu diogu eta hark ezta ez zekien; dena dela, beste bati galdetu dio. Esan digutenez, kale nagusi hartatik jarraitu behar genuen baina kontrako norantzan, ia dorre batzuk topatu arte; orduan Sandino kalea hartu eta amaierararte.

Esandakoa bete dugu, zubi bat pasa eta Sandino kalea hartu dugu (galdetu ondoren noski). Janari postuak ikusi, beisbol estadioa…eta azkenean trenbidea topatu dugu; beste bati galdetu ostean, nola ez. Blindatutako trena trenbidetik gertu behar du derrigor, eta hala da. Zubitxo bat pasa eta bertan topatu ditugu bagoiak. Oso xumea da. Eskultura handi bat dago, lau bagoi handi eta plataformako beste bat. Sarrera pagatu dugu eta bertako emakumeak azalpenak eman dizkigu, nahiz eta argazki eta panelekin nahiko argi zegoen dena.

Blindatutako trena, Santa Clarako batailako adierazlerik garbiena da. 1958ko abenduan, matxinatutakoek Batistaren esanetara zegoen Kubako armadari bere biziko kolpea eman ahal izateko, ekialde eta mendebalde arteko komunikazioa eten behar zuten. Horretarako, Santa Clara oso garrantzitsua zen, irlaren erdialdean baitago kokatuta. Hainbat zubi eta errepide moztu ondoren, trenbidea etetea lortu zuten matxinatuek, eta horrela, armaz beteta zihoan blindaturiko trena indargabetzea lortu zuten. “Ché el Argentino” pelikulan gertakari hori ondo islatzen da.

Tren horren arrastoak dira gaur egun bisitatu daitezkeenak, plataformako bagoia izan ezik. Hura aldatu zuten, orijinala zurezkoa baitzen eta usteltzen hasia baitzegoen. Gainontzekoa, orijinala.

Tipak azalpenak oso ondo eman dizkigu, eta ondoren, harekin ordu laurdenez, Ché-ri buruz aritu gara hizketan.

Bagoietan, armak eta garaiko tramankuluak zeuden erakusgai. Azken bagoian ordea, artista batek Ché-ren irudiekin osatutako erakusketa zegoen. Irudiak, Kaparen argazkian oinarrituta bazeuden ere, artistak, material ezberdinak erabiliaz egin ditu, papera, tabakoa…

Hauexek Ché-ren erretratuak

Herenegun Jorgerekin gertatu moduan, agurra nahiko hotza izan da; hizketan zein ondo geunden ikusita…noski, gu beste turista batzuk besterik ez gara.

Trenaren erakusketatik alde egin dugu, berri txar batekin. Gaur, astelehena, Ché-ren memoriala itxita dago. Hortaz, dena birplanteatu beharko dugu. Ez du zentzurik bihar goizeko 7:40tako busa hartzeak; Viazulera joan beharko dugu aldatzera. Baina beno, egingo dugu.

Trenaren museotik aurrera, Casto Solano euskal artistak eginiko Ché-ren eskultura ikustera joan gara eskualdeko PCCren egoitza ingurura. Brontzez eginiko eskultura honetan, Ché azaltzen da, haur bat besoetan daramala. Handik atzerako bidean, tipo gazte bat hizketan hasi zaigu. Ingeniaritza ikasten ari omen da, eraikinen argazkiak interesatzen zaizkio eta posta elektroniko bat eman digu. Arraro samar iruditu zait tipoa, baina beno.

Independencia kalea topatu dugu, oinezkoentzat moldatuta, eta bertako bizitasuna ikusi dugu; dendak, tabernak, jendea aurrera eta atzera…Liburu denda batetan sartzea otu zaigu orduan; “Viet Nam”. Liburuak begiratzen ari ginela, tipo bat hurbildu eta kristoren txapa bota dit; honetaz aritu zait gutxi gora bahera: 40 urte omen daramazki irakurtzen eta liburu sakonekin kokoteraino omen dago. Ez du Alejo Carpentier, Herman Hesse eta antzekoen libururik irakurtzen segitu nahi. Tontakeriak irakurri nahi ditu, eta horregatik edozein egunkari zahar edota “prentsa arrosa”ko aldizkariak nahi ditu. Ez dela kontrairaultzailea baina egi ofizialetik at zer dagoen jakin nahi duela esan dit. Araban bi lagun omen dauzka, eta haiekin liburuak elkar trukatzen dituela kontatu dit. Ia ordu erdiko txapa eman ostean, liburu-dendako neskak keinuka hasi dira eta tipoak alde egin du, hori bai, bere helbidea emanda, zeozer bidali diezaiodan…

Dendakoek orduan, tipoa egunero bertatik pasatzen dela, medikua izandakoa dela eta ez dabilela burutik oso sano esan didate. Halako zerbait behar du “esta librería es peor que la de la otra calle” etengabe esaten ari denarentzat. Burutik sano ez, ala konpetentziakoa; bitatik bat.

Liburu dendatik irten eta CADECAra joan gara, etxera deitzeko aprobetxatu dugu, eta oinez abiatu bagara ere, azkenean, bus geltokira taxiz joatea erabaki dugu. Bus geltokira iristean, itxaroteko esan diogu taxilariari, berehalako kontua izango baita.

Sartu gara ba, eta atzoko gizon bera zegoen Viazuleko postuan. Bihar goizeko txartelak aldatzeko arazorik ote zegoen galdetu, eta problemik ez zegoela. Hori bai, arratsaldeko busa hartzean, Varaderon gaua egin beharko dugu.

Zentrora itzuli gara taxian, eta ostatuko emakumeari aldaketen berri eman diogu eta hark horrela hobe dela esan digu…Dena ondo beraz. Paseoan jarraitu dugu orduan. Egia esan, planak aldatzean, putadatxoa da zer egin ez dakizula ibiltzea, bina gutxi gora behera ez zaigu txarto joan. Bihar, plazan topatu dugun tipo batek eskainia, tabako fabrika bat ikustera joango gara, 13ak eta 15ak bitartean.

Plazan eseri gara, kakahueteak, “vaca que rie” eta txokolate pixka bat jatera, ze Bulebarrean ez dugu toki deigarririk topatu jateko. Gaztatxoekin hasi berritan, bi buhonera azaldu zaizkigu. Nik bati gaztatxo bat eman diot, Ak besteari. Batak “bere bilobarentzat” gorde du, baina besteak, zabaltzen zuen bitartean, zer zen galdetzen zuen…eta jan ondoren, bere bilobarentzat beste bat ematea nahi zuen, Ari “tengo una nieta blanca y rubia como usté” esaten zion bitartean. No comment.

Lainotzen hasi, bankuan eserita geundela, baina ez du deus bota.

Interneten ibiltzera joan gara orduan. Garan bi zerrenda atzera bota dituztela, TAUk GBCri kriston jipoia eman ziola eta errealari garaipena lapurtu ziotela larunbatean irakurri dugu.

Ordu betea igaro denean, afaltzeko zeozerren bila aritu gara, eta plaza inguruan pizzeri bat topatu dugu zabalik. Pizzek Belgradekoen antza zuten, masa lodia eta biguna. Garagardoa hartu dugu laguntzeko, Polar; Cristal eta Bucanero baino merkeago gainera. Bazebilen jendea pizzerian. Hori bai gortinak itsusiak eta leihoak Kristo bat eginda. Sugandilen bat ikus zitekeen egur artetik sartzen…11 CUC pagatu ditugu afariagatik, eta izozki denda batetara joan gara postre bila. Nestléko bi zera hartu, eta tipari ea Kubako pesoak emango ote zizkigun galdetu diogu, ze azkenean zinemara joatea erabaki dugu, eta sarrerak Kubako pesotan pagatu behar dira. Esan digutenez, sarrerako peso bana pagatu behar da, baina badaezpada, tipak 4 peso eman dizkigu. Izozkia jan, eta 19:30tan zineman ginen.

Sartu, eta egurrezko aulkiak kanpotik antzeman zitezkeen. Aretoraino ailegatu eta antzoki bat dela ikusi dugu; eserleku pila ditu, eta oholtza gainean musika instrumentuez eta aulkiez gain, bideo pantaila erraldoia zegoela ikusi dugu; garai batetan Video Club Pasaikoak zeukanaren antzekoa. Sartu garenean, bideo klipak ari ziren botatzen, Eros Ramazzotti + Anastacia, Paulina Rubio…eta ordua iritsitakoan, pelikula: “El cuerno de la abundancia”. Kubatar komedia kostunbrista bat, Jorge Perugorriarekin, nola ez. 10-12 bat ikusle geunden; aulkiak ez ziren oso erosoak, eta soinua batzutan ez zen, ezta ere, oso ona; baina ondo pasa dugu, eta Santa Clara bezalako hiri batetan zinemara joatea zer den ere ikusi dugu. 21:15tako zinematik irten, eta poliki-poliki ostaturantz. Eguraldia primerakoa.

Bihar goizeko 8tako gora, memorialera joan behar dugu eta. Ondoloin!!

Hilak 8. Hamaikagarren zatia.

A, 6:20tan jaiki da. Nik galtzerdi eta guzti egin dut lo, zirimolak hotza eragiten zuelako, eta korronte erdian ginelako. Ura moztu dutela eta, Ak xaboia kamixetakin kendu behar izan du…beno, ba gaur goizean ez dut dutxarik hartuko. Trasteak jasotzen hasi eta gosaltzera igo gara. Tipak kafea prestatzen utzi duen tartean, ogia erostera joan da; hala ere, azkenean azkar samar ibili behar izan deu. Atzo goizean guaiaba zukua jarri zigun, gaur berriz papaiakoa. Oso onak biak. Ogia ordea ez da batere ona, oso mami gutxikoa; ezin zaio gurina ondo jarri. Hala ere, eztia primerakoa dago. Bukatu, motxilen bila jaitsi, zeozer “nahi gabe” utzi (dutxako gela esaterako) eta igotzean beltzaranak zintzilik zegoen barruko arropa tolestuta eman digu. Agurtu, txartela bere helbidearekin poltsikoan gorde, eta autobus geltokira.

Buelta luzeegia eman dugu, baina iritsi gara; Cienfuegoserako txartelak konfirmatu, eta Viazulen igo gara. 7:45tan irten da busa. Dena dela, hiritik irten eta berehala, buelta erdia eman behar izan du, Santiagora zihoazen eta autobusez konfunditu diren 3 pertsona jaitsi zitezen. Hala ere, bi ordutan egin dugu ibilbidea. Cienfuegosera iritsi aurretik gasolioa botatzera geratu da; litroa 1$.

Hortaz, 9:20ak inguru ziren Cienfuegosera ailegatu garenean. Orduan okurrentzia izan dut; zergatik ez dugu hartzen arratsaldeko busa Santa Clarara? Ia egun osoa dugu Cienfuegos ikusteko, eta busa arratsaldeko 5tan da…eta halaxe egitea erabaki dugu. Bus geltokitik irten eta jendea koñazoa ematen hasi zaigu, guk ez genuela lotan geratzeko asmorik eta orduan ea taxirik behar genuen…en fin. 56. kaleak, momentu batetan, bulebar batekin topo egin, eta kalez aldatu dugu orduan. Orkestra bat dago bulebarrean jotzen, eta pureta batzuk dantzan. Denda bat ikusi eta bertan gela eta arropa zintzilikatzekoak erosi ditugu. Berehala, oinezkoentzako kalea topatu dugu. Kalean gora joan gara orduan, eguraldi ederra dago eta igande goiza izan arren, giro aparta kalean eta dendak eguerdirarte zabalik.

Hor goian, jendartean, orkestra bat dago, zin dagizuet.

Jose Marti parkera ailegatu gara, bertan, Tomas Terry antzokia, escuela San Lorenzo, udaletxea eta beste eraikin maiestatiko. Denda batetan sartu kartulina eta zigilu gehiago erosi, eta pote bat hartu dugu, idazteko aprobetxatuz. Handik, oinezkotik behera, bulebarrera berriz eta eskuinera, kalean behera malekoira ailegatu garen arte.

Etxea eskainiz etorri zaizkigu, paseoak…malekoia ez zait hainbesterainokoa iruditu, baina beno. Bukaeraraino, Punta Gordaraino, ailegatu gara eta Valle jauregian muturra sartu dugu.

Oso eraikin kuriosoa da; XX. Mende hasieran eraikia, estilo ezberdinak uztartzen ditu, baina nagusia mudejarra da. Horrek edertasun berezia ematen dio. Goraino igo gara, argazkiak atera, eta zintzilik zeudenak ikusi ditugu. Jaisterakoan neskato bat zuriz jantzita ikusi dugu. “Puesta de Largo”rako jantzita zegoen antza, eta argazki/bideo erreportajea egiten ari ziren.

Tripa zorriak martxan dagoeneko, jauregi pareko burger batetan sartu gara. Bertakoentzat zirudien arren, jaten eman digute. Bi hanburgtar bikoitz gaztakin eta bi edari, 5,05 CUC. Primeran.

Handik irten, eta kalean kristoren beroa. Malekoian gora gindoazela, jaistean ikusi dugun frontoira hurbildu gara argazkia botatzeko. Bulebarrean gora, Jose Marti parkera itzuli gara, Tomas Terry antzokiko tabernara berriz. Ondo eseri, eta postal gehiago idatzi ditugu.

Alde egin dugunean, komuna zaintzen duen tipak A agurtu du…esanguratsua oso. 15:15tan bus geltokirantz abiatu gara. Iritsi garenean ez zegoen inor Viazuleko bulegoan. 16ak aldera azaldu da tipo bat. Santa Clararako bi txartel eskatu ditugu orduan eta berehala eman dizkigu. 16:55tan irteten omen da zehazki.

Halako batetan Viazul bat ailegatzen ikusi dugu eta irten gara, baina ez, Santiagora doana da. Gurea 5 minutu beranduago iritsi da, eta barruan zer topatuko eta Trinidaden ikusitako familia; bikotea bi neskato ilehori eta haur txikiarekin. Busean sartu eta atzealdetik eseri gara.

18:15rako behar genuen Santa Claran, eta halaxe izan da. A komunetik pasa, eta geltokiko arduradunari ea Varaderorako busak nola dauden galdetu diogu. Azkenean etzirako hartu dugu erretserba, goizeko 7:40tako busean. Beranduago beste bat dagoela esan digu tipoak, baina beno.

Geltokitik irten, eta tipo bat etorri zaigu, desesperatu itxurakin lo egiteko lekua eskainiz, topatzen genuena baino merkeago egingo zigula esanez. Guk bagenuela esan, eta berak insistitu. Alde egin dugu handik taxi bat hartuta, Maceo kalera joateko, Aren zerrendako lehenengo alojamendura. Taxi ofiziala izan arren, taximetrorik ez. 3 CUC kobratu dizkigu. Etxera ailegatu gara eta atzokoarekin zer ikusirik ez. Garbi, moderno, eroso…afaria bertan egingo genuela erabaki dugu eta ea zer jan nahiko genukeen galdetu digute. Azkenean entsalada eta arroza frijoleekin hartu ditugu, zukua edateko eta flana postre gisa. Ondoren tea eta kafea. Oso ona dena. Prestatu eta kalera irten gara buelta bat ematera. Igande gaua dela kontutan izanda, jende andana dabil kalean, gaztetxoak litroak egiten eta dantzaldia plazan. Burguecentro izeneko garito batetan eseri gara bi zerbezekin (2 CUC) eta hor eserita jendeari begira egon gara, bizitza pasatzen ikusten. Euri zaparrada itzela bota du derrepentean. Giroa lasaitu denean, etxerako bidea hartu eta A lotara; ni idaztera. Portzierto, dantzaldian, Scorpions jarri dute, eta ondoren Rafaella Carrá…23:30ak dira, bihar 9tako gora. Chéren mausoleoa ikustea tokatzen da. Negar egitea alegia. Gabon.