Bosgarren atala

2009-12-07

Gosaltzera igo eta sorpresa, A muturra puztuta esnatu da. Ondo gosaldu eta bistetaz disfrutatuta, jaitsi eta harreran, mesedez medikuari deitzeko eskatu dugu. Eta etorri egin da. Asuntoa txekeatu eta pilula batzuk eman dizkio. Zerbitzu ona hotel honek, bai horixe.

Jangelako patiotik bista ederrak

Esperotakoa baino beranduago, baina ziurrago, Rabat eta Mdina aldera abiatu gara. Rabatera ailegatu gara eta zuzenean San Pauloren “katakunbak” ikustera joan gara. Sarrerako 5€ pagatu, eta audiogidaz lagunduta, bueltatxoa eman dugu lur azpitik. Hilobi hauek III. Mendekoak dira, eta era ezberdinekoak dira.: bertan gorpuak lurrean ehortzi, nitxotan edota sarkofagotan sartzen zituzten. Hortaz gain, sartu eta berehala, mahai baten papera betetzen zuen harri handi bat dago. Bertan hileten ondorengo “lunch”ak ospatzen zituzten. Kontatzen dutenez, mila gorpu baino gehiago har zitzaken azpiegitura honek, 2200 m/2tan. Harri hutsa izan arren, zenbait puntutan, freskoak pintatuta daude. Oso egoera tamalgarrian aurkitzen badira ere, heriotzaren biltegian izan arren, kolore biziek betetzen zutenaren seinale.

Handik irtetean, plazaraino joan gara oinez, "super" batetan platano batzuk eta edaria erosi ditugu, eta oroigarri denda batetan etxera eramateko zenbait txorrada ere. Nabarmentzekoa etxe atari guztietan santuen irudiak daudela…

Rabateko eliza goian, Mdinara sartzeko zubia behean


Rabat eta Mdina oso gertu daude. Mdina Maltako hiriburua izan zen 1570rarte. Bere kokapena oso ona da, itsasotik urrun (Malta bezalako irla batetan halakorik esan badaiteke behintzat), eta menditxo baten puntan; aproposa oso ingurua kontrolatzeko. Harresi sendo batek inguratzen du herria, baita lubanarro sakonak ere. Gaur egun ordea, lubanarroak frutak landatzeko eta animalientzako erabiltzen dituzte. Herria txikia da, hala ere jauregiz beteta dago, garai bateko nobleen bizileku izandakoak. Kaleak, estuak eta aldrebestuak, itzala izateko akaso. Sarreran gurdiak daude turistentzako bueltatxoak eskainiz.


Kaleak ondo pateatuta, harresietara ailegatu gara, gure aurrean irlaren bista zoragarriak dauzkagularik. Eguraldia primerakoa eta konpainia ezin hobea; zer gehiago behar dugu ba? Ba Iraitzek kalean zegoen armadura bati galdetutakoa: “¿maltraviesas?”. Genio y figura.

Autorako buelta beste kaletxo batzuetatik egin dugu, eta deigarria egin zaigu oso jatetxe batek atarian zintzilik zeukan kartela: “Unattended children will be sold as slaves”. Toma ya.

Harresietatik irten, eta aparkalekura, bidetik komunean paradatxoa eginaz.
Inguruan amildegi famatu batzuk omen daudela eta, Dingli, haien bila joan gara…bertara ailegatu eta ez dugu amildegien arrastorik topatu; mendia poliki-poliki beherantz doa, terrazatan, salto handirik gabe…topatu dugun bakarra, itsasoan dagoen plataforma bat; ez dakigu petrolioa ala gasarekin ibiliko ote diren.

“Blue Grotto” bila joan aurretik, mapan gertu markatutako aztarna batzuen bila joan gara…"errepidea" oso txarra, eta honatx topatu duguna: aire libreko eliza bat, non barre algara ederrak egin ditugun Iraitz “meza” ematen hasi denean: “Queridos turistas, aquí nos hemos reunido perdidos en la Gloria del Señor”…eta ondoren enkantearekin hasi da atrila “mailuarekin” joaz. Majestuoso.

Bidezidor arriskutsuetatik jarraitu dugu (estuak eta zuloz josita) ahuntzekin, behiekin eta (gutxitan, eskerrak) beste autoekin gurutzatuaz metalezko gurutze erraldoi bateraino. Hemen zeozer interesgarria topatzea zen gure asmoa, baina utzitako ermita bat eta litroak egiten ari ziren gaztetxo batzuk kenduta ez dugu deus topatu. Irla guztiaren ikuspegi majoa behintzat bazegoen.

Handik “Blue Grotto” ingururantz abiatu gara, ea paseoa emango digun motoraren bat topatzen dugun. Lekura iritsi eta itxura txarra hartu diogu. Aparkalekua erdi hutsik eta dendak zein tabernak itxita. Kaira jaitsi gara, eta bertan motorak gordetzen ari ziren batzuei galdetu eta ez digute kaso putik egin. Itsasoan turutez betetako motora bat ikusi dugu, bueltan zetorrela. Argi dago, beranduegi iritsi gara.

Valletara itzuli gara orduan. Bertara iristean ilundu digu. Autoa inguruan aparkatzeko pagotxa izan, eta bueltaxka ematera joan gara. San Gorg plazan musikari batzuk topatu ditugu ondorengo emankizunerako prestatzen. Jendez jositako kaleetan, Erasmusen koadrila erraldoi bat topatu dugu, txistuekin kristoren zalaparta ateratzen. Hasieran manifa bat zela uste izan dugu, pentsa. Dendatan ibili gara, elizak bixitatzen, eta epokaz jantzitako tipo batzuen desfilea ere ikusi dugu, haien arma, danborrak eta guzti. Ez zaigu argi geratu turistentzako antolaturiko kontua ote zen ala ez, baina pelmada handia ematen dute.

Upper Barracca lorategietako balkoira inguratu gara, eta atzo “hiru hirietan” ikusitako eliza ikusi dugu, erabat argiztatua; su artifizialak botatzen ari dira gainera. Atzo esan moduan, ederra liatu behar dute hauek! Arrazoi zuen gidatxoak, bertatik bistak zoragarriak dira.

Afaltzera, “waterfront”en dagoen beste Hard Rock Cafe batera joatea erabaki dugu. Dena dela, galdetutako jendeak ez du ezagutzen…Kalean behera, harresietatik irten gara badiarantz. Inguru honetan aise topatuko genuela pentsatzen nuen, eta nahiko utzitako gunea topatu dugu. Karol Wojtyla izeneko itsasontzi poloniarra uretan ikusi, eta ikusitako tipo bakarrari galdetu diogu; ez daki. Itsas bazterretik jarraitu dugu, baina kontrako norantzan, hots, bus geltokirantz. Ez Hard Rockik, ez jenderik, ez girorik, ez dendarik, ez trafikorik…Deus ez.

Azkenean, berritutako biltegi zahar batzuk topatu ditugu, gune “chic” bilakatuta. Bertan, taberna, jatetxe eta denda ugari…eta Hard Rock Cafea. Pote bat hartu dugu bertan eta beste batetan afaltzea erabaki dugu, ze bi egun segidan toki berean afaltzen…Ondoko batetan sartu gara ba afaltzera, ondo gainera; bi rissotto, karbonara bat…
Irten eta bus geltoki aldera joan gara, Valletan berriz sartu, autoa hartu eta hotelera lotara. Bihar goizean buelta, abioia, Gironatik Bartzelonara busez, eta Bartzelonatik etxera trenez. Ez zaigu ezer falta!
Toki kurioso eta ederra da Malta, hiru egunetan pateatu daitekeena, baina denbora gehiago behar duena sakonago ezagutu ahal izateko. Beste batetan beharko. Gustora asko itzuliko nintzateke.

Laugarren atala. Malta tiene un maltapasos...

2009-12-06, igandea.

Gosaria goiko solairuan ematen dute, buffeta. Terrazak kristoren bistak dauzka Valleta aldera. Budgeteko tipoa adostutako ordurako iritsi da hoteleko harrerara. Bertan eseri, paperak di-da egin eta autoa ikustera joan gara ea markarik ote zuen begiratzera. Giltza eman dit eta dena OK. Ford Fiesta gris bat da, DBK 616. Itxura majoa du. Autoa deposito erdiarekin ematen dute, eta itzultzean ez duzu beteta itzuli behar.

Autoan igo, eta Marsaxlokk aldera. Dena den, atera eta berehala, Valleta inguruan trafiko ugaria zegoen eta oso poliki joan gara. Horrela balkoiak ikusteko eta barreak botatzeko aukera gehiago izan dugu. Marsaxlokk aldera goaz igandetan egiten den merkatua nahiko famatua baita. Valletatik 10 bat kilometrotara dago Marsaxlokk. Hegoaldeko herririk garrantzitsuenetarikoa da, eta bere azokaz gain, inguruan merkataritza portu erraldoia eta findegia ditu.

Aparkatzeko tokia topatu eta azokako postuak ikuskatzera joan gara. Eguraldi zoragarria dugu. Azokan denetarik saltzen dute, janariak, arropak, jostailuak, animaliak, gozokiak…eta jende andana dabil, giro lasaian. Uretan arrantza barku tipikoak ikusten ditugu, kolore biziez pintatuta eta zorte txarretik aldenduko dituzten begiekin.

Irudi hauetan Marsaxlokk herria.

Postuak ikusi ostean, plazako terraza batetan eseri gara pote bat hartu asmotan. Plazan, eliza, eta elizaren goikaldean Ama Birjinaren irudia, begidun ontzi batetan. Barreak eta berriketak amaituta, autora. Nora joan? Inguruan Playmobilen fabrika bat zegoela entzun genuen, eta horren bila joan gara. Herritik 5-6 kilometrotara bazegoen ere ez dugu erraz topatu, baina topatu dugu. Bidean afrikar etorkinen kanpamenduak ikusi ditugu. Batzuetan aurrefabrikaturiko blokeak, bestetan kanpaina denda handiak. Egia esan, azken hilabetetan Italiara doazen eta handik kanporatutako etorkinekin arazoak daudela irakurri ahal izan dugu prentsan. En fin.

Ailegatu gara ba Playmobilen fabrikara. Sarreran lehenengo barreak. Errege tronu bat zegoen, eta esertzerakoan tronpeta hotsak ozen entzuten ziren. Banan-banan pasa gara tronutik argazkiak eta barreak botatzera. Playmobil panpina erraldoiak zeuden ere eta haiei burua “Exorcista”ko haurrari bezala mugitzen aritu gara. Tontoarena kanpoan egin ostean, barrura sartu gara, tontoarena egin asmoz ere, noski.

Eraikinean sartu eta berehala denda erraldoi bat dago Playmobilen produktu guztiekin. Joder, gure garaian halakoak baleude…Gabonak datozela ikusita, Karlosi Santa Klausen zenbait panpin eramatea pentsatu dut dendan saldu ditzan, baina azkenean “rajatu” egin naiz. Prezio onean zeuden…

…eta denda ondoan jostatzeko gunea. Famili osoak zeuden bertan. Haurrak jokoan,eta guraso gehienak haurrek txikitutakoa konpontzen. “Klik”ak arloka sailkatuta zeuden, Egipto eta piramideak, zirkoa, aireportuak…bazan haur bat polizi furgona baten atzeko atean jendea ilaran jartzen zuena, atxilotu gisa. Ze ideiak dituzten gaztetxo hauek! Kanpoaldean jostatzeko aukera zegoen ere, etxetxo bat, hondarra, klik erraldoiak…baina noski, abenduan gaudenez, hobeto kanpokoa udararako lagatzea eta barruan jostatzea edota kafetegian zeozer bero hartzea ezta? Bai, kafetegia ere badago.

Nahiko denbora igarota, alde egin dugu, izan ere, Gozo aldera joan nahi baitugu. Playmobilak agurtu, eta aire.

Iparraldeko kostara berehala ailegatu gara. Ferrya Cirkewwa herrian hartzen da. Ferryaren zain egon gara rato batez, baina berehala ailegatu da. Barkuak handi samarrak dira, autoentzat bi solairu dauzkate eta solairu bakoitzean sei fila sartzen dira. Aparte, taberna eta aisiako jokoak dauzkate. Autoa behean ezkerraldeko erdiko filan laga eta gora panorama ikustera. Barkuaren izena Malita da, Maltaren izen zaharra antza.

Malta eta Gozo artean Comino irla dago, eta honen ondoan Cominotto. Comino, bereziki babesturiko gunea da eta ezin da autorik bertara eraman. Dena den, gu Gozora goaz ea “Azure Window” topatzen dugun. San Lawrenz herrira iritsi behar dugu horretarako.

Hiriburua pasa dugu, Victoria (Rabat ere esaten diote), eta hurrengo herrian jaietan daudela dirudi, tonbola behintzat harrapatu dugu. Berehala, “Azure Window”erako desbideraketa topatu dugu ezkerretara. Autoa parkinean laga, eta inguruari begiradatxo bat bota diogu. Ermita kutre bat dago, kiosko antzeko bat, eta lakutxo bat. Lakua haitzulo baten bidez itsasoarekin lotzen da. Ur azpiko aktibitateak egiteko toki aproposa dela dirudi; hiru furgona ikusi ditugu oxigeno bonboiekin alde egiten. Biltegiak eta lokalak daude lakuaren inguruan, denak itxita. Espero dut udaran martxa gehiago egotea bertan ze bestela… itsasoari begira jarri, eta ditxosozko “Azure Window”a. Itsasoak urtetan zehar harrian egindako zulo erraldoia. Oso polita. Turista dezente hemendik.

Goian lakutxoa. Ezkerretara itsasoarekin lotzen duen haitzuloa ikusten da
Azure Window

Victoria aldera abiatu gara orduan. Ez dugu tokirik logikoenean aparkatu, ez horixe, harresien ondoan baino. Harresien artetik sartzen saiatu gara, bi hormatakoa baita, baina bost minutuz sasi artean ibili ondoren, irteerarik ez zegoela ikusi dugu. Atzera bueltan. Eliza handi bat ikusi dugu, kanpoaldean Wojtylaren estatua erraldoia zuena, eta derrepentean jende andana ikusi dugu mezatik irteten. Atera direla aprobetxatuz, sartu egin gara begiradatxo bat botatzera. Gauak dena ilundu du eta harresietako goikaldetik paseotxoa emanda, Independentzi plazaraino joan gara. Terraza batetan eseri eta edariez gain, Ak jatekoa eskatu du (ftira bat, bertako bokata). Egia esan ez dugu bazkaldu, eta aje pixkat nabari da. Potea amaitu, autora, eta azkar samar ferrya hartzera. Ozta-ozta harrapatu dugu baina tira.

Victoriako ikuspegiak

Bueltan, San Julien inguru martxosotik itzuli gara, ea Hard Rock Cafea ikusten genuen. Merkatal gune itxuradun eraikin batetan topatu dugu. Sliemara ailegatu, autoa hotel parean utzi eta busez San Julienera itzuli gara. Jende pila dabil ingurutik. Taberna, disko, jatetxe, zinemak…denak hemen dira.

Hard Rocken afaldu, garesti, Hard Rock guztietan bezala, eta lotara. Merezi dugula uste dut.

Hirugarren atala

Aspaldi sartu garen arren, 2009-12-05, larunbata.

Abioiak 10ak aldera Luqa aireportuko lurra hartu du. Aireportu txikia eta txukuna da. Ez dugu inolako tramiterik pasa izan behar Schengenen barruan baikaude. Irten eta berehala, taxistak hurbildu zaizkigu, ohi den moduan. Ez digute txapa gehiegirik bota…erregela konfirmatzen duenak izan ezik. Guk oso argi genuen busa hartu behar genuela, eta taxista txaposoak hitz zatar pare bat bota dizkigu jaramonik egin ez diogulako: “Bedeinkapen ederra bota digu horrek”. Gure atzetik zetorren neska talde bat engainatu du ordea. Zerua garbi samar dagoen arren euri ttantta batzuk bota ditu, badakigu irlatan zer gertatzen den. Ea ze eguraldi dugun aurrerantzean!

Busa azaldu da. Mundiala. Txartelak 40 xentimo buruko. Taxista ahoberoak 20€ eskatzen zizkigun hotelera eramatearren. Ez dugu deus esango. Busak horiak dira, zaharrak, baina kristoren xarma dute. Oso erakargarriak dira, edozein segurtasun proba jasango ez luketen arren. Trafikoa kaotiko samarra da, espero moduan. Ikusiko dugu bihar autoa hartzen dugunean…

Busa Valletako bus geltoki zentralera iristen da ia ordu erdiko buelta eman ondoren. Bus guztiak bertatik ateratzen eta bertara ailegatzen dira. Zirkulu handi batetan nasa ezberdinak norako ezberdinekin. Plazaren erdian iturri handi bat. Sliema aldera doana bilatu, igo eta 15 minututan hotel atarian geunden. Beldur pixka bat ematen dit, hain merke izanda tranparen bat izango ote duen edo. Egia esan, interneten nahiko begiratu nuen, eta hau ez da jendeak gehien baloratutakoa prezizamente. Ikusiko deu. Printzipioz kanpotik itxura ederra du. Atariaren alde bietan oroigarri dendak dauzka.

Sartu, harrera txukuna, eta egongela zabala. 11:45tan ailegatu gara eta 12ak arte ezin digute gelarik eman, hortaz, busetik jaistean ikusi dugun taberna batetara joan gara. Oso dekorazio ederra, txorrada askorekin; kamarerak atzerritarrak direla nabari da, izan ere Maltara gazte asko dator ingelesa ikastera. Gure potea lasai asko hartu, harreran hartu dugun mapa miatzen aritu gara eta eguneko plangintza egiten.

Gelara igo, bosgarren solairuan, eta oso itxura ona du; telebista, segurtasun kutxa, komuna dutxarekin…eta patiorako bistak. Gauzak utzita, Valletarako busa hartu dugu. Valleta gure parean dago, badiaren beste aldean, baina hara iristeko buelta handia eman beharra dago. Kaian errekreo barku ugari, eta eraikuntza handi asko. Komentatu deu “¿aquí aun no ha caído el ladrillo o que?”. Hipogeorako ordua dugunez, busa hartu ordez, Valletatik Hipogeora taxia hartzea erabaki dugu lasaiago ibiltzeko. 20€. Badirudi tarifa bakarra dela…Letxe txarra, nahiko gertu dagoela ikusi dugulako, eta busarekin aireportutik gentozela, paretik pasa garela konturatu naiz.

Hal Saflieni Hipogeoa k.a. 4000. urtean egindako lur azpiko nekropolis bat da. 1902an, etxe batetan lanean ziharduen langile batek nahi gabe aurkitu zuen. Hipogeoa harriz eginiko kamara ezberdinek osatzen dute. Hiru maila ezberdin dira eta baxuena 10 metrotara aurkitzen da lur azpitik. Bertan zeramika eta eskultura txiki anitz topatu ziren, haien artean “Sleeping Woman” famatua, egun Valletako arkeologi museoan ikus daitekeena. Bereziki zaindu beharreko lekua denez, sarrera mugatua dauka (80 pertsona eguneko) eta bertan ezin dira kamerak erabili. Horregatik irudiak internetetik hartuak dira.

Irtetean, Tarxien tenpluak bisitatzera joatea erabaki dugu. Larunbata izanda ere, oso jende gutxi dabil kaletik. Ia guztia bezala, Tarxien eta Hipogeoa oso gertu daude, eta oinez ordu laurden bat baino gutxiago egin dugu. Bidean, Maltan hain xelebreak diren balkoiekin disfrutatu dugu.

Tarxienera ailegatu, eta 6€ pagatuta, barrura. Hemen ez da taldean ibili behar eta ez dago sarrera mugaturik. Kamerak ere libreki erabili daitezke. Ondo. K.a. 2800. urteko eraikinak dira. Tenpluak etxe artean daude, eta eremua horma batek babesten du. Gurekin batera, antolaturiko txango bateko koadrila handia ibili da harrien artean. Ez dute zalaparta handirik atera. Tarxien Hipogeoarekin alderatuta kutreago iruditu zaigu. Egia da gune batzutan oso harri majoak daudela, baina ez digu gehiegi bete honek. Onena, sarrerako bisita liburuan sinatzera gindoazela, Jorge Alonso izeneko batek idatzitakoa irakurri dugunean: “Menudo mojón. Vaya mierda”. Barrez lehertu, eta dendako tipak ere gauza bera egin du. Ze “jatorrak” diren espainiar turutak.

Tarxienetik oinez “hiru hirietara”. Hiru hiriak, hiru penintsula txikitan dauden Vittoriosa, Senglea eta Cospicua dira. Bere garaian, Maltako Zaldunen Ordenak hiruak inguratuko zituen harresia eraikitzea erabaki zuen, eta orduandik, batu zirenetik Cottonera deitzen zaie. Oso jende gutxirekin gurutzatu gara, siestan egongo ote dira? Harresietara ailegatu, eta sartu egin gara. Kale estuak, beix koloreko etxe altuak, eta zintzilikario kuriosoak zenbait balkoietan. Izan ere aurki abenduaren 8a dator, eta hemen ze integristak diren jakinda, ez da arraroa Ama Birjinak eta Santuak nonahi topatzea, baita balkoietako zapietan ere. Itsas bazterreraino ailegatu gara, eta eliza handi bat ikusi dugu inguruan, eta harako bidean, egurrezko irudi erlijioso pila eta tekniko batzuk argindarreko instalazioak moldatzen. Prozesioren bat egingo dutela dirudi. Grazia egin digu haietako irudi batetan Pio X. Aita Santuari malteraz “Piju X” esaten diotela ikusteak…”Pijus magnificus” ala? Egurrezko irudi polikromatu hauek jendeak emandakoak dira, haietako batetan bederen plakatxo bat ikusi dugu: “Donated by Manuel Micollef 1997”. Itzela antolatuko dute hemen asteartean.

Valletara pasatzeko barkua dagoela irakurri dugu nonbait, eta iluntzen hasia dela ikusita, St. Angelo gotorleku ingururaino ailegatu gara, Vittoriosan. Dekadentzian dagoen portuan topatu dugun bati Valletara pasatzeko barkuaz galdetu, eta itsasoa harrotuta dagoela eta barkurik ez dagoela esan digu. Dekadentzian dagoela esan dut, garai bateko eraikinak, biltegiak etabarrak nahiko utzita daudelako, portuak aldiz oso osasun ona dauka, turisten barku pila daudelako, ez Puerto Banusekoak bezala, baina handi samarrak dira. Valletarako barkurik ez, atzera buelta. Bus geltoki bat topatu dugu, eta hura noiz azaldu zain geratu gara. Gozada bat dira hemengo busak. Sarrera bakarra dute, txoferraren ondoan, eta geratzeko, hemen garai batean bezala, sokari tira egin behar diozu txintxarria joaz…eta 40 xentimotan gainera!


Valletara ailegatu, eta kale nagusian behera ibili gara. Gabonetako argiak jarrita eta piztuta dituzte jada. Jendea badabil gora eta behera. Afaltzeko toki bila ibili gara, eta hiruzpalauri “finta” egin ostean, kale nagusiaren elkarzut batetako jatetxe txikitxo batetan sartu gara. Pasta, noddles, oilaskoa…eta postre majoa. Halako afari ederra jaisteko, hotelera oinez bueltatzea otu zaigu. Gau ederra dago, eta horrela paisaiaz eta berriketaz ederto disfrutatuko dugu.

etxerako bidean
Azkarrago egingo genuela uste bagenuen ere, ordu t´erdi inguru behar izan dugu buelta emateko. Lotara, eguna luzea izan da eta ohea dastatzeko gogoa dago. Ea bihar autoa ekartzen diguten…